مال موقوفه و شرایط استفاده از آن

مال موقوفه به مالی اطلاق می شود، که به واسطه واقفِ آن وقف گردیده است. در نهایت شخص وقف کننده از مالکیت کناره گیری نموده و از آن لحظه به بعد منافع‌اش صرفِ کمک به نیازمندان و امور خیریه می گردد. این اموال به واسطه شخصی به نامِ متولی و یا مدیر وقف اداره شده و آنها برروی اموال مورد نظر نظارت خواهند نمود.

چنین اموالی باید از دَسته اموال مصرف نشدنی همچنین قابلِ حیات باشد! و به غیر از موارد استثنایی چون؛ در صورتِ خراب شدنِ آنها قابلیت فروش به فردی دیگر را ندارد. ما در ادامه این نوشتار از خود در ارتباط با مال وقف شده و شرایط بهره مندی از آن با شما صحبت خواهیم نمود. پس شما برای کسبِ اطلاعاتِ بیشتر در این زمینه می توانید، با ما در ادامه این مطلب همراه شوید.

اصلاً می دانید، که اموال موقوفه یعنی چه؟

توجه داشته باشید، که مال موقوفه به عقد وقف باز می گردد. به همین خاطر و برای ارائه پاسخی صحیح به سؤالات شما در این زمینه لازم است، تا در ابتدا این عقد را توضیح داده و انواعِ آن را شرح بدهیم. بعد از آن به شما خواهیم گفت؛ که اموال موقوفه یعنی چه و چگونه می توان از آن استفاده نمود.

حال لازم می باشد، به ماده 55 قانون مدنی مراجعه بنماییم. بنا بَر این ماده عقد وقف اینگونه تعریف شده است؛ (وقف، عبارت است از این که عین مال، حبس و منافع آن، تسبیل شود.) ولی منظور قانونگذار از حبس مال یعنی چه! در واقع وی به این مسئله اندیشیده است، که مال موقوفه بایست از مالکیت واقف (وقف کننده) خارج گردد. نیز غیر قابل انتقال به فردی دیگر بشود!

از سویی دیگر مقصود از تسبیل منفعت یعنی صرف نمودنِ منافع بَر جای مانده از مال در راه خیریه و کمک به نیازمندان است. پس در ارتباط با عقد وقف در یک تعریف بسیار ساده و صریح باید این چنین بگوییم؛ عقدی می باشد، که در آن مال به واسطه ی واقف وقف شده و آن از تحتِ مالکیتش خارج می گردد. در نهایت منافع حاصل از مال صرفِ کمک نمودنِ به نیازمندان می شود.

افرادی که حق استفاده از مال موقوفه را دارند، به دو دَست قسم بندی می شوند. حال گاهاً این افراد محصور و محدود محسوب گردیده همانند‌؛ فرزند وقف کننده مال! گاهی اوقات هم نامحصور و نامحدود خواهند بود! چون‌؛ دانشجویان عزیز و ارجمند. پس می توان در یک دیدگاه کلّی گفت؛ عقد وقف به دو دَسته کلّی تقسیم بندی می شود! یکی از آنها وقف عام بوده و یکی دیگر وقف خاص است.

همچنين برای آنکه این نوعِ از قراردادها قانونی تلقّی بشود، بایست برخی از شرایط و ضوابط را در دِل خود جای بدهد! ابتدا اینکه بعد از بیان نمودنِ ایجاب ‌(یعنی پیشنهاد دادن) از جانبی دیگر این پیشنهاد به واسطه موقوف علیهم یا نهادی که به اسمِ وی وقف گردیده پذیرفته بشود. دوّماً مالی که موضوع وقف می باشد، به واسطه موقوف علیهم و یا نهاد مربوطه قبول شده و به تصرف در آید.

پس در یک جمله ای کوتاه و مختصر ما به شما خواهیم گفت، که مال موقوفه یعنی چه! این نوعِ از اموال به واسطه ی شخص واقف و با انجام پیشنهاد یا همان ایجاب و پذیرش و تصرف از جانب موقوف علیهم و یا نهاد مربوطه وقف می گردد! در نتیجه چنین کاری وقف کننده از مالکیت ملکِ مورد نظر کناره گیری نموده و از آن پس منافعِ حاصله از مال صرف امور خیریه می شود.

با شرایط استفاده از اموال موقوفه آشنا شوید!

ما در این قسمتِ از مطلبِ خود مایل هستیم، با شما در ارتباط با شرایط استفاده از مال موقوفه صحبت بنماییم. اوّلین شرطی که ما می توانیم، از آن یاد کنیم؛ پیشنهاد از جانبِ واقف مال بوده و قبول از جانبِ موقوف علیهم و نهاد مربوطه است. در نهایت این دو شخص مال مورد نظر را قبض کنند. حال یکی دیگر از شرط ها که باید از آن یاد کنیم، مصرف نشدنی بودنِ مال است!

یعنی آنکه مال موقوفه باید در نتیجه استفاده طولانی مدّت از جانب موقوف علیهم و یا نهاد تمام نشده و به عبارتی قابل بقا بوده و یک مال مادام العمر باشد! از سویی دیگر هدفِ شما دوست عزیز از انجام وقف نباید یک کارِ غیر قانونی و غیر مشروع باشد. همچنین شما عزیزان نباید به دنبال آن باشید، که در اثر وقف از انجامِ دینی فرار کنید.

زیرا در صورتِ اتفاق هریک از موارد فوقانی یعنی غیر مشروع و غیر قانونی بودنِ امر نیز فرار از دین، عقد وقف صحت نداشته موقوف علیهم یا در وقف عام نهاد مربوطه امکان استفاده از مال موقوفه را نخواهند داشت.

یکی دیگر از شرایطی که باید نام ببریم، این است؛ موقوف علیهم می بایست در زمان انعقاد عقد وقف در قید حیات بوده و به عبارتی زنده باشد. برای اثبات این مسئله ما باید به ماده69  قانون مدنی مراجعه بنماییم. بنا بَر آنچه که ضمن این ماده قید شده است، (وقف بر معدوم، صحیح نیست. مگر به تبع موجود.)

مقصود ما از فردِ معدوم یعنی کسی که هنوز به وجود نیامده است! مثل نطفه ای که برای تولد فرزند باید در رحم مادر شکل بگیرد. به این هنگام انجام وقف و ارائه داشتنِ مال موقوفه به نامِ وی صحت ندارد. مگر زمانی که به نامِ یک فرد موجود وقف انجام شده سپس از او به فرد مورد نظر رسد. مثلاً؛ یک پدر اموال خود را به فرزند متولد شده خود وقف می نماید. حال او چنین بیان می دارد، که بعد از وی تمامی اموال به فرزند او وقف بشود.

از دیگر شرایطی که می توان از آن نام برد، این می باشد، که؛ منافعِ حاصل از مال موقوفه معین گردیده و میزانِ سهمِ هریک از موقوف علیهم ها در وقف خاص تعیین شود. البته این مسئله در ارتباط با وقف عام صدق نمی کند. مثلاً پدری یک جوی آب را به ورثه خود وقف نموده است. زمانی که سهم هریک از ورثه ها وارد نهر یا جوی خصوصی‌شان گردید، هرکس حق استفاده از مال موقوفه خود را دارد.

اینها برخی از شرایطی است، که شما را مجاب به رعایت آنها در وقف اموال و استفاده از آن می نماید. ما در ادامه این نوشتار به شما می گوییم، که چه چیزهایی را می توان وقف نمود! پس شما می توانید، برای کسبِ اطلاعاتِ بیشتر در این زمینه با ما در ادامه این متن از هخامنش همراه باشید.

 

چه چیزهایی را می توان به دیگران وقف نمود؟

ما تا به این قسمت با شما در ارتباط با این مسئله که مال موقوفه چیست و جهتِ وقف مال باید چه شرایطی وجود داشته باشد، صحبت نمودیم. حال در ادامه این نوشتار به شما خواهیم گفت، که چه چیزهایی را می توان به دیگری بخشید.

برای اثبات این مسئله بایست به ماده58  قانون مدنی مراجعه نمود. ابتدا آنکه مال مورد نظر بایست یک مال قابل بقا باشد. از سویی دیگر با بهره مندی موقوف علیهم و استفاده از منافع مال و اصل آن، منهدم نشود! پس توجه داشته باشید، اموالی چون؛ ملک و خانه قابل وقف بوده امّا خوراکی یا غذا غیر قابل وقف خواهد بود.

همانطور که در قسمتِ فوقانی گفته شد؛ یکی از شرایط استفاده از مال موقوفه قبض و تصرف از جانب موقوف علیهم و یا متولی می باشد. به عبارتی مال مورد نظر بایست قابل قبض نیز انقباض بوده باشد. در واقع این مال باید خودِ مال بوده و یک مال غیر قابل تصرف باشد. مثلاً شما نمی توانید، یک تکه طلایی که گُمشده را به دیگری وقف کنید.

حال باید به ماده64  قانون مدنی سَری بزنیم. بنا بَر این ماده اگر که شما یک خانه را به اجاره داده باشید، آنهم برای مدّت زمانی محدود امکانِ وقف آن وجود دارد. اميدواريم که شما درک نموده باشید، چه اموالی از امکانِ وقف برخوردار هستند.

اداره اموال موقوفه چگونه امکان پذیر است!

بعد از آنکه عقد وقف منعقد شد، موقوف علیهم یا متولی قرار است، برای مدّت زمانی طولانی از مال موقوفه استفاده بنماید. پس باید اموال مورد نظر به خوبی اداره شده و با به انجام رساندن برخی از کارها آن نیز خراب نشده و یا از بین نرود! به همین خاطر است، که ما نحوه اداره این نوعِ از اموال را در قسمتِ زیر بررسی خواهیم کرد؛

اداره این اموال بنا بَر ترتیبی می باشد، که وقف کننده درون عقد تعیین نموده است. توجه داشته باشید، که شما واقف عزیز خودتان هم امکانِ اداره مال را دارید. همچنین می توانید، فرد دیگری را به عنوان مدیر در راستای اداره چنین اموالی تعیین کنید.

حال اگر که واقف چند نفر را به عنوانِ مدیر در راستای اداره مال موقوفه تعیین بنماید، چنانچه که یکی از آنها فوت کند. حال در صورتی که دیگر مدیران حقِ اداره مستقل را داشته باشند، امکانِ ادامه دادنِ به اداره اموال را خواهند داشت. ولی اگر که اداره مال به صورت دسته جمعی تعیین شده باشد، بنا بَر تصمیم دادگاه بایست یک متولی دیگر به جای شخص فوت شده تعیین گردد.

اگر که در نوعِ وقف عام متولی و یا مدیر مشخص نشده باشد، بایست تولیت وقف به واسطه سازمان حج و زیارت نیز اوقاف صورت بگیرد. در نهایت اداره اموال موقوفه توسطِ این نهاد انجام بشود!

 

سخن آخر

دوستانِ عزیز ما در طول این مطلب از خود به شما گفتیم که مال موقوفه‌ چیست و شرایط استفاده از آنها چه می باشد! اصلاً چه اموالی را می توان وقف نمود! همانطور که خواندید، اموال موقوفه از جانبِ فردی به نامِ واقف به موقوف علیهم یا متولی وقف گردیده و باید از جانب آنها قبض و اقباض بشود. همچنین به شما گفتیم که اموال تمام شدنی یا از بین رفتنی قابلیت وقف کردن را ندارند.

امیدواریم که اطلاعات ارائه شده در طولِ این مطلبِ از خود در هخامنش برای شما مفید و کاربردی بوده باشد. البته شما می توانید، در صورتِ وجودِ سؤالات بیشتر با کارشناسان ما تماس بگیرید.